Antropologia kognitywna i etnohistoria Indian Moré/Paweł Chyc
Moje zainteresowania badawcze można podzielić na dwa obszary. Pierwszy najbardziej ogólny to antropologia kognitywna. Drugi bardziej specyficzny to etnohistoria boliwijskich Indian Moré. Wbrew pozorom są one ze sobą powiązane.
Generalnie interesują mnie wzajemne zależności między ludzką kulturą i umysłem. Dotychczas opublikowałem trzy dość ogólne teksty na ten temat. Jednak, aby ściślej badać te zależności stosuję dość prostą strategię. Przyglądam się konkretnym przejawom kultury (zdobywanie pożywienia, budowanie więzi społecznych, rywalizacja, kooperacja itp.) i analizuje je przy uwzględnieniu wiedzy na temat procesów poznawczych, które umożliwiają człowiekowi realizację tych złożonych zjawisk kulturowych. Jak to rozumieć? To proste. Aby upolować zwierzynę, najpierw musimy mieć pojęcie tego, czym jest zwierzę w ogóle. Zwierzęta dzielimy na jadalne i niejadalne i jak się domyślasz w różnych kulturach inne gatunki mogą być uznane za nadające się do spożycia. Te rezydujące w umysłach przekonania mają konkretny wpływ na nasze zachowania (szerzej kulturę). Takie badania przynoszą najlepsze rezultaty, jeśli są robione w jakiejś konkretnej rzeczywistości. Ja wybrałem Amazonię, ale tak naprawdę ten problem badawczy jest uniwersalny i można studiować go również w Polsce lub innym dowolnym miejscu na świecie.
Ponieważ interesuje się Amazonią postanowiłem doświadczyć rzeczywistości boliwijskich Indian Moré. Zatem musiałem poznać, co uznają za pożywienie, jak polują, kogo uznają za obcych, a kogo za krewnych, z kim rywalizują, a z kim współpracują. Wiedziałem, że aby zrozumieć współczesność muszę również poznać ich historię. Okazało się, że jest to bardzo naglące zadanie. Ponieważ w dużym stopniu historia tych ludzi rezyduje jedynie we wspomnieniach najstarszych osób, które szybko odchodzą. Ostatnie lata poświęciłem więc na dokumentowanie historii i kultury Indian Moré. Dotychczas opublikowałem kilka tekstów na ten temat jak również przygotowywana przeze mnie rozprawa doktorska skupia się na historii i tożsamości Indian Moré.
Okazuje się, że współcześni potomkowie Indian Moré, którzy już prawie nie mówią w swoim rdzennym języku, są dziś jedynymi w Boliwii przedstawicielami niegdyś licznej rodziny językowej chapacura. Zrekonstruowanie ich historii i rdzennego języka stało się zadaniem ważnym poznawczo i powiązanym z badaniami wielu specjalistów od areału językowego Guaporé-Mamoré. Jest to jeden z najbardziej zróżnicowanych językowo regionów w Amazonii, a jednocześnie jeden z najmniej poznanych naukowo. Wiele ludów zamieszkujących ten obszar wyginęło zanim poznaliśmy ich języki i kulturę. Na początku XX wieku europejscy badacze Erland Nordenskiöld i Emil Heinrich Snethlage niezależnie dokonali pionierskich badań nad językiem i kulturami ludów zamieszkujących region Guaporé-Mamoré. Zebrane przez nich dane etnograficzne wciąż w znacznej mierze czekają na digitalizację i analizę. Moje badania nad etnohistorią Indian Moré są indywidualnym wysiłkiem stanowiącym tylko malutki wkład w międzynarodowe i interdyscyplinarne badania nad kulturowo-językowym zróżnicowaniem regionu Guaporé-Mamoré w Amazonii.
Moje badania można śledzić na Facebooku – Antropolog w Boliwii [link]
