Mgr Elżbieta Stańczyk na badaniach w Senegalu

Wiosną 2019 roku nasza doktorantka Elżbieta Stańczyk rozpoczęła swoje badania terenowe w Senegalu. Przez trzy miesiące przebywała na stypendium w ramach programu Erasmus+ na Universite Cheikh Anta Diop de Dakar. Jej temat badawczy dotyczy grupy społeczno-religijnej Baye Fall powstałej w środowisku Muridów (w j. arabskim Muridiyyah) w Senegalu pod koniec XIX wieku. Muridyzm (odłam islamu sufickiego) zapoczątkował Szejk Amadou Bamba Mbacke, natomiast ruch Baye Fall założył jego najwierniejszy uczeń Szejk Ibrahima Fall. Baye Fall oznacza dosłownie „tego który przynależy do Ojca Fall”. W języku wolof – którym posługuje się większość mieszkańców Senegalu (oprócz urzędowego języka francuskiego) – baye/baaye oznacza „ojciec”. Kobiety należące do grupy nazywane są Yaye Fall, gdzie yaye w języku wolof oznacza „matka”. Badania terenowe były prowadzone w różnych dzielnicach Dakaru, a także w Toubie – świętym mieście Muridów. Poniżej krótka relacja fotograficzna z Senegalu wraz z opisami zdjęć.

1. Universite Cheikh Anta Diop de Dakar, Biblioteka Uniwersytecka.
2. Universite Cheikh Anta Diop de Dakar, Faculte des Lettres et Sciences Humaines.
3. Teren kampusu uniwersyteckiego i baobab z postacią Szejka Ibrahima Fall. Drzewo wyznacza miejsce spotkań studentów należących do Baye Fall oraz jest centralnym punktem dla celebracji religijnych.
4. Scena z dzielnicy Mermoz, Dakar. Kobiety sprzedające suszone kwiaty hibiskusu (kwiat malwy sudańskiej). Hibiskus ma różne lokalne nazwy, w Senegalu jest to bissap. Taką nazwę nosi również napój przygotowany z suszonych kwiatów z dodatkiem dużej ilości cukru oraz różnych aromatów np. pomarańczowego, miętowego.
5. Dakar. Kobieta sprzedająca orzeszki ziemne (arachaidy), które są jednym z podstawowych produktów eksportowych Senegalu.
6. Ulica dakarska z charakterystycznymi dla miasta żółtymi taksówkami.
7. Car rapide (z j. francuskiego „szybki samochód”). Jeden z podstawowych środków zbiorowej komunikacji w Senegalu. Samochody powstały jako proste vany transportowe we Francji w latach 60. XX w., a w kolejnej dekadzie znalazły się na dakarskich ulicach, gdzie zostały zaadoptowane jako środek transportu dla ludzi i nabrały nowego lokalnego charakteru. Można je bardzo łatwo dostrzec w miejskim krajobrazie dakarskich ulic poprzez żółto-niebieskie barwy (kolory Dakaru) oraz różne ręcznie malowane motywy, np. nazwiska marabutów, napisy odnoszące się do islamu, np. Al-Hamdoulilah (Dziękuję Ci Boże), senegalską flagę, oczy, drzewa palowe, konie, lwy, wzory geometryczne ect. W Dakarze cieszą się dużą popularnością, ze względu na niskie ceny oraz dużą pojemność miejsca. W środku może znajdować się od 20 do nawet 30 osób! 🙂
8. Dakar. Wizerunek Szejka Amadou Bamba na jednym z atelier w Wiosce Artystów (Village des Arts de Dakar)
9. Dakar. Yaye Fall w charakterystycznym stroju boubou, wskazująca na zdjęcie z wizerunkiem Szejka Ibrahima Fall.
10. Dzielnica Guediewaye, Dakar. Baye Fall przy pracy w daara Guediewaye. Daara (termin pochodzący z j. arabskiego) oznacza m.in. szkołę koraniczną. Daara jest także rodzajem kolektywu społecznego, który gromadzi uczniów (talibes) pracujących np. przy uprawie ziemi na rzecz swojego szejka/marabuta (przewodnika duchowego).
11. Dakar. Marabut Muhammad Arass Mbacke.
12. Dakar. Talibes w czasie śpiewania xaasaid – religijnych tekstów inspirowanych Koranem, napisanych w j. arabskim przez Szejka Amadou Bamba,
13. Touba. Baye Fall śpiewający zikhr (zikrula) – pieśni religijne będące dla Baye Fall formą modlitwy mającą prowadzić ich do „doświadczenia” Boga.
14. Touba. Wielki Meczet (Grande Mosquee de Touba). Jeden z największych meczetów w Afryce, centralny meczet dla Muridów.
15. Touba, Zakończenie piątkowej modlitwy w Wielkim Meczecie.
16. Touba. U bram Wielkiego Meczetu.
17. Touba. Baye Fall wykonujący sujóot – pozdrowienie często stosowane przez Muridów, a także przez Baye Fall, polegające na okazaniu szacunku napotkanej osobie poprzez przyłożenie jej ręki do swojego czoła.
18. Touba. Baye Fall pijący cafe Touba. Picie Cafe Touba jest popularne wśród Muridów w Senegalu (a zwłaszcza wśród Baye Fall) a także w Guinea-Bissau. Kawa przybyła do Senegalu wraz z Sheikiem Ahmadou Bamba, który w 1902 roku powrócił do kraju z wygnania z Gabonu. Jest serwowana w czasie różnych ceremonii religijnych, a także w czasie Wielkiego Magalu w Touba. Swój charakterystyczny smak zawdzięcza djar (pieprzowi senegalskiemu), który tworzą sproszkowane nasiona drzewa Xylopia aethiopica.
19. Touba. Doktorantka pijąca cafe Touba.
20. Touba. Baye Fall i Yaye Fall przy pracy w czasie przygotowań do Magalu (święta) Serigne Sauhaibou Mbacke.
21. Touba. Yaye Fall w trakcie przygotowywania jedzenia na Magal Serigne Sauhaibou Mbacke.
22. Touba. Magal Serigne Sauhaibou Mbacke. Powitanie gości w domu rodziny Mbacke przez Soxnę Mariama Mbacke, córkę Serigne Souhaibou Mbacke, który był synem Amadou Bamba. Soxna w j. wolof oznacza dosłownie żonę, kobietę, panią; słowo używane jest wobec kobiet darzonych dużym szacunkiem społecznym i religijnym.
23. Touba. Baye Fall.
24. Touba. Doktorantka wraz z Baye Fall i nauczycielką szkoły koranicznej (daary) dla dziewczyn.
25. Thieboudienne (w j. wolof ceebu jën; Ceeb – „ryż”; jën – „ryba”). Thieboudienne jest narodową potrawą senegalską, która w obecnym roku 2019 została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Podstawą jest ryż, ryba (różne rodzaje, np. guedj, yet, thiof) i sos pomidorowy. Ponad to, dodawane jest nététou (pochodzi z poddania procesowi fermentacji ziaren nere, popularnej w regionie rośliny strączkowej), cebula, czosnek, pietruszka, marchew, maniok, kapusta, ziemniaki, olej orzechowy oraz różne ostre przyprawy (np. ostra papryka).
26. Doktorantka w mieście Touba.