Obszar ochronny Natura 2000 jako wielogatunkowa sieć zależności. Nieoczywiste relacje w perspektywie antropologicznej
Projekt finansowany przez Narodowe Centrum Nauki, Sonata 17, nr projektu 2021/43/D/HS3/02018
Kierowniczka projektu: dr Małgorzata Zofia Kowalska
Projekt obejmuje badania antropologiczne wokół Jeziora Niedzięgiel na terenie Pojezierza Gnieźnieńskiego, na obszarze objętym ochroną siedliskową w ramach programu Natura 2000 (PLH 300026). Niskie wartości opadów na Pojezierzu oraz wzrastająca średnia temperatura powietrza i ilość upalnych dni latem wpływają istotnie na zaburzenia hydrologiczne w regionie. Obszar ten należy do najbardziej zagrożonych niedoborami wody w Polsce – wraz z postępującymi zmianami klimatycznymi, lustro wody wyraźnie się obniża, co wpływa na ograniczenie wody dostępnej dla roślin i zwierząt w jeziorach i ich zlewniach. Badania mają na celu poznanie perspektywy mieszkańców, użytkowników, ekspertów oraz administracji na coraz bardziej zauważalne zmiany krajobrazu i charakteru jeziora, a także lokalnego rozumienia ochrony środowiska i wartości przyrodniczej miejsca.
Niedzięgiel jest tzw. jeziorem ramienicowym (3140): jego dno porastają łąki ramienicowe tworzone przez kilka gatunków makrofitów, w tym gatunki chronione i rzadkie. Ramienice nazywane są przez przyrodników inżynierami środowiska – przede wszystkim dlatego, że ich występowanie jest nie tylko dobrym wskaźnikiem czystości jeziora, ale też, według badań, przyczynia się do tej czystości utrzymania. Ich obecność przekłada się więc na charakter jeziora i współtworzy krajobraz Pojezierza. Głównym celem projektu jest stworzenie mapy obszaru ochronnego jako współtworzonego przez ramienice i inne gatunki chronione, a nie jedynie jako eksperckiego programu zarządzającego przyrodą.
Zarówno pod względem teoretycznym, jak i metodologicznym, badania te wzbogacić mają dyskusję w nurcie antropologii ekologicznej oraz więcej niż ludzkiej, oraz pomóc nam lepiej zrozumieć wyzwania środowiskowe i ochroniarskie zarówno w Polsce, jak i na świecie.
