Warsztaty „O procesach cywilizowania dzieci”

Współczesne dzieciństwa podlegają intensywnym procesom “cywilizowania”, a zatem projektowania go za pomocą norm, wzorców i wartości uważanych w określonych momentach kulturowo-historycznych za pożądane (Elias 2011; zob. także Gilliam oraz Gulløv 2017). Przekonanie, że dziecko jako byt przed-społeczny musi zostać poddane określonej kontroli i kulturowej “obróbce” dotyczącej jego konstytucji mentalnej, emocjonalnej i cielesnej, towarzyszy zachodniej pedagogice, edukacji i praktykom wychowawczym przynajmniej od czasów zachodnich nowoczesności. Często te projekty, związane z kontrolą afektów i powściąganiem zachowań nimi powodowanych, dotyczące na przykład alfabetyzacji bądź praktyk higienicznych, osadzone są w strukturze klasowej (zob. Lahire 2019). Często też różnią się zależnie od płci dziecka. Choć procesy te nie są nowym zjawiskiem, to ich intensyfikacja, jak również wieloaspektowość, to znaczy realizowanie wielu, często sprzecznych założeń i oczekiwań wobec dzieci, są zagadnieniem wartym analizy.

Podczas warsztatów chcemy krytycznie przyjrzeć się polskim projektom ‘cywilizowania’ dzieci w perspektywie społecznej i humanistycznej. Interesować nas będą szczególnie projekty polskiej nowoczesności, postulowane od II połowy XIX wieku i przetwarzane różnorako aż do czasów obecnych. Zależy nam na zrozumieniu, w jaki sposób, w różnych kontekstach społecznych i historycznych ‘cywilizowanie’ oznaczać mogło różne mniej lub bardziej intencjonalne narracje i praktyki. Chcemy przyjrzeć się temu, jak różnie projekty te były przetwarzane przez pojedyncze podmioty życia społecznego: instytucje edukacji formalnej, rodzinę, a przede wszystkim same dzieci. A także jak różnorako je politycznie i filozoficznie oceniano, traktując jako narzędzie opresji lub emancypacji. Chcemy też zastanowić się nad ich teoretycznymi implikacjami: poddać refleksji klasyczne koncepcje cywilizowania i socjalizacji, zastanowić się, czy są one wystarczająco nośne w odniesieniu do takich obszarów badawczych jak new childhood studies, antropologia i socjologia edukacji, czy kulturowe studia nad uczeniem się. W obszarze ‘cywilizowania’ dzieci interesują nas szczególnie projekty związane z ciałem. A także to, w jaki sposób dzieci na nie reagują, w jaki sposób w nich uczestniczą i je przetwarzają i jak, być może, ustanawiają względem nich własne praktyki oporu lub emancypacji.

Osoby zainteresowane udziałem w warsztatach prosimy o przesłanie 2-stronicowych opisów zawierających teoretyczne i metodologiczne omówienie proponowanego przypadku, oraz krótkiego biogramu (200 słów), do 25-ego października 2020 na adresy: marta.rakoczy@wp.pl oraz zofia.boni@amu.edu.pl. Warsztaty odbędą się w pierwszym kwartale 2021 roku w Warszawie. Osoby zaproszone do udziału w warsztatach będą proszone o wcześniejsze przygotowanie, przesłanie i zaprezentowanie tekstów (ok. 6000 słów), oraz przeczytanie i skomentowanie prac innych uczestników i uczestniczek w czasie spotkania. Na podstawie omawianych tekstów i warsztatów planujemy przygotować publikację.

Dr Zofia Boni (IAiE UAM, IZBnD)

Dr hab. Marta Rakoczy (IKP UW, IZBnD)