Instytutowe Seminarium Antropologiczne: „Zeszyt ćwiczeń z historii Polski”. O fotografii w badaniu społecznych sposobów korzystania z historii

Zapraszamy na kolejne Instytutowe Seminarium Antropologiczne!

Wtorek, 26.01.2021 o 09:30 na platformie MS Teams: link

Wydarzenie na FB

Publiczne praktyki upamiętniania historii – moment zdobycia z rąk niemieckich stacji kolejowej inscenizowany przez mieszkańców Krośniewic, dmuchany zamek w strefie aktywności fizycznej w ramach pikniku z okazji stu dni do setnej rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego, albo scena mordu katyńskiego odgrywana w Murowanej Goślinie – to wydarzenia, jakie od trzech lat poddaję systematycznej obserwacji. Chociaż organizowane w rozproszeniu i przez różne strony politycznych sporów, wydają się tworzyć spójny system reprezentacji i nowy rodzaj patriotycznej obrzędowośc, związanej z transformacją społecznej funkcji przeszłości.

Opowiem o jednej, szczególnie gęstej z tych sytuacji – pracy wśród wolontariuszy realizujących plenerowy spektakl „Orzeł i Krzyż” w Murowanej Goślinie. Badania antropologiczne są kolejnym etapem analizy po tym, jak artystyczny projekt na potrzeby którego fotografowałem przygotowania do spektaklu, zaczyna się nasycać i tym samym wyczerpywać swoje krytyczne możliwości. Pytania jakie z tego procesu wniknęły wymagają antropologicznej analizy: jakie jest społeczne tło i lokalna pamięć, które poddają się nowej wizji historii zawartej w upamiętniających performatywnych praktykach? Jaki jest sens i konstrukcja tych partycypacyjnych sytuacji? Jaką obrzędowość turbopatriotyczne rytuały skutecznie zastępują? I w końcu – czy faktycznie dochodzi tu do zmiany w wyobrażeniach na temat pozycji wobec przeszłości, zmiany reżimu historyczności? A może zakres tych transformacji jest ograniczony a ich treść traktowana z rezerwą?
Tego rodzaju pytania wykraczają poza możliwości wizualnej analizy. Otwarty charakter i wieloznaczność fotograficznej narracji daje jednak inne możliwości. „Zeszyt ćwiczeń z historii Polski” – niewielka publikacja dokumentująca przygotowania do goślińskiego widowiska realizowana dzięki stypendium Ministerstwa Kultury – ma się stać narzędziem dalszej antropologicznej pracy – rodzajem kwestionariusza kierunkującego dyskusje w stronę motywacji i osobistych przeżyć wolontariuszy, publicznym podsumowaniem pewnych wątków analizy, szansą na skonfrontowanie punktów widzenia.
Tę strategię wydawniczą chciałbym poddać dyskusji w czasie seminarium. Przybliżę kilka analogicznych sytuacji obecnych w polskim kontekście, w jakich fotograficzne projekty włączane były w społeczny obieg w formie prostych publikacji – zinów czy gazet – i o krytycznym potencjale takich działań. Zaprezentuję przykłady ścisłego powiązania procesu wydawniczego z prowadzoną analizą wizualną – sytuacje jakie nie kończą się na wydaniu drukowanej pracy, ale jakie mają na celu uruchomienie określonych interakcji. To metody coraz częściej podejmowane przez polskich dokumentalistów, otwierające, moim zdaniem, pole dla wartościowej współpracy z naukowcami społecznymi.

Michał Sita – urodzony w 1985 roku fotograf dokumentalista, kurator. Absolwent fotografii na ITF w Opawie i antropologii kulturowej na UAM w Poznaniu, gdzie obecnie pracuje nad doktoratem. Zajmował się tematami dotyczącymi plemienności w irackim Kurdystanie, interpretacją historii i społeczną pamięcią. Współautor publikacji w ramach interdyscyplinarnego przedsięwzięcia analizującego międzywojenne fotografie zoologiczne Wiesława Rakowskiego, autor książki „Củ Chi Tunnels Restoration Report”. W latach 2016–2018 kurator festiwalu książek fotograficznych XPRINT, oraz wystaw m.in. Martina Parra, Rimaldasa Vikšraitisa, Mayumi Suzuki. Jeden z założycieli fundacji PIX.HOUSE prowadzącej w Poznaniu wydawnictwo i galerię fotografii.