Chłop – niewolnik?

Tom powstał na bazie czterech seminariów poświęconych idei zorganizowania pierwszej w Polsce stałej wystawy muzealnej poświęconej pańszczyźnie.

Idea wymagała znalezienia odpowiedzi na wiele pytań: kto opowiada?, do kogo mówi?, czyim językiem?, jaki typ wystawy uznać za adekwatny (narracyjna, multimedialna, instalacyjna, edukacyjna)?, czy (i jak) zbalansować perspektywę chłopską i pańską?, które zdarzenia historyczne potraktować jako ramę ekspozycji?, po jakie sięgnąć obiekty muzealne (a także: czym dysponujemy w tym zakresie)?, czy wykorzystywać świadectwa literatury i sztuki?, w jaki sposób wykorzystać teksty ludowe?, jak pokazać zmęczenie, upokorzenie i ból?, czy (i jak) włączyć do projektu chłopskie kultury oporu i jej przywódców? Wątpliwości, dylematy i pytania można, oczywiście, mnożyć. Ich spektrum jest ogromne i wielowarstwowe, a rozstrzygać trzeba było kwestie fundamentalne (kogo i co pokazywać, jak uczynić stan poddaństwa doświadczalnym?), dotyczące źródeł i ich interpretacji, ale także pamięci, tożsamości, dziedzictwa.